ఢిల్లీ-ఎన్‌సీఆర్‌లో విషపూరితమైన గాలి కారణంగా ప్రజలు ఊపిరి పీల్చుకోవడం కష్టంగా మారుతోంది. అయితే గత కొంత కాలంగా ఏటా చలికాలంలో ఇదే పరిస్థితి నెలకొంటోంది. చల్ల గాలులు, తక్కువ ఉష్ణోగ్రతలు వంటి కాలానుగుణ వాతావరణ పరిస్థితులు ఏటా ఈ సమయంలో ఉత్తర భారతదేశంలో వాయు కాలుష్యాన్ని పెంచుతాయి. అయితే.. గత కొన్ని దశాబ్దాలుగా పెరుగుతున్న కాలుష్యం ఈ వాతావరణ సంబంధిత కారకాలలో కొన్నింటిని తీవ్రతరం చేసిందని పరిశోధనలు చెబుతున్నాయి. దీని ప్రభావం పొగమంచును పెంచుతుంది.
మారిన వాతావరణ నమూనా..
ఢిల్లీ, గంగా మైదానంలోని ఇతర ప్రాంతాలలో ప్రస్తుత అధిక పొగమంచుకు ఈ కాలుష్య-వాతావరణ చక్రం కారణమని నిపుణులు అంటున్నారు. మసి, బ్లాక్ కార్బన్, ఇతర రకాల ఏరోసోల్ కాలుష్యం ‘ఉష్ణోగ్రత విలోమం’ ప్రభావాన్ని తీవ్రతరం చేస్తున్నాయని గత సంవత్సరం ప్రచురించిన ఒక అధ్యయనం చూపించింది. శీతాకాలంలో ఇది తరచుగా కనిపిస్తుంది. దీనిలోని వెచ్చని గాలి దిగువ ఉపరితలం వద్ద చల్లని గాలిని బంధిస్తుంది. కాలుష్యం వ్యాప్తి చెందకుండా చేస్తుంది. ఎందుకంటే ఈ ఏరోసోల్‌లు వాతావరణంలోని అత్యల్ప భాగం, దిగువ ట్రోపోస్పియర్‌పై వేడెక్కడం ప్రభావాన్ని కలిగి ఉంటాయి. అయితే దిగువ ఉపరితలం వద్ద గాలిని చల్లబరుస్తుంది.
తక్కువ దృశ్యమానత ..
నవంబర్‌లో 500 మీటర్ల కంటే తక్కువ దృశ్యమానత ఉన్న రోజుల సంఖ్య 1980 నుంచి తొమ్మిది రెట్లు పెరిగిందని అధ్యయనం కనుగొంది. డిసెంబరు-జనవరిలో అలాంటి రోజులు ఐదు రెట్లు పెరిగాయి. ఇందులో ఢిల్లీ కూడా ఉంది. నాసా పరిశోధకులతో కలిసి ఈ అధ్యయనానికి నాయకత్వం వహించిన యుఎస్‌లోని ఎన్విరాన్‌మెంటల్ డిఫెన్స్ ఫండ్ సీనియర్ పరిశోధకుడు రితేష్ గౌతమ్ మాట్లాడుతూ.. ఏరోసోల్ కాలుష్యం దిగువ ట్రోపోస్పియర్ యొక్క స్థిరత్వాన్ని పెంచుతుందని అన్నారు. “ఇది సహజంగా సంభవించే ఉష్ణోగ్రత విలోమాలను పెంచుతుంది. ఈ యాంప్లిఫికేషన్ ప్రభావం దశాబ్దం తర్వాత మరింత బలపడుతున్నట్లు కనిపిస్తోంది. గంగా మైదానాలలో కాలుష్యం, వాతావరణం మధ్య పరస్పర చర్యను అర్థం చేసుకోవడానికి పరిశోధకులు నాలుగు దశాబ్దాల డేటాను అధ్యయనం చేశారు. నవంబర్‌లో ఏరోసోల్ కాలుష్యం 2002-2019 మధ్య దాదాపు 90% పెరిగిందని వారు కనుగొన్నారు. పంట వ్యర్థాలను కాల్పడం వల్ల ఇది జరిగి ఉండవచ్చు.” అని ఆయన పేర్కొన్నారు.
పెరిగిన ఏరోసోల్ కాలుష్యం..
కాగా.. డిసెంబరు-జనవరిలో ఏరోసోల్ కాలుష్యం కూడా అనూహ్యంగా 40% పెరిగింది. 1980 నుంచి గ్రహ సరిహద్దు పొర యొక్క ఎత్తు క్షీణించడంతో, ఈ పొర స్థిరత్వంలో పెరుగుదలను కూడా చూపింది. ఈ పొర భూమికి కాలుష్యాన్ని పరిమితం చేసే గోపురంలా పనిచేస్తుంది. కాబట్టి దాని స్థిరత్వంలో ఏదైనా పెరుగుదల లేదా దాని ఎత్తులో తగ్గుదల భూమిపై పొగమంచు పరిస్థితులను పెంచుతుంది. లేదా తీవ్రతరం చేస్తుంది. స్తబ్దత గాలి బయటకు వెళ్లనివ్వడం లేదని ఐఐటీ కాన్పూర్ సీనియర్ శాస్త్రవేత్త ఎస్ఎన్ త్రిపాఠి చెప్పారు. మరొక అంశం సాపేక్ష ఆర్ద్రత పెరుగుదల, బహుశా పెరిగిన నీటిపారుదల వల్ల కావచ్చన్నారు.