Electoral Bonds Case: జూన్ 30 వరకు గడువును పొడిగించాలని కోరుతూ స్టేట్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా వేసిన పిటిషన్‌ను సుప్రీంకోర్టు సోమవారం తిరస్కరించింది. ఎలక్టోరల్ బాండ్ల సమాచారాన్ని ఎన్నికల కమిషన్‌కు సమర్పించేందుకు ఎస్‌బీఐకి మార్చి 12 వరకు అంటే రేపటి వరకు సుప్రీంకోర్టు గడువు ఇచ్చింది. అన్నింటికంటే, ఎలక్టోరల్ బాండ్ అంటే ఏమిటీ?.. 2017 తర్వాత అందులో ఏ ప్రధాన అంశాలు వెలుగులోకి వచ్చాయి? దాని పూర్తి వివరాలను తెలుసుకోండి..
ఎలక్టోరల్ బాండ్ అంటే ఏమిటీ?
2017లో మోడీ ప్రభుత్వం ప్రవేశపెట్టిన విధానం ప్రకారం, వ్యక్తులు, కార్పొరేట్ గ్రూపులు ‘ఎలక్టోరల్ బాండ్లు’ అనే ఆర్థిక సాధనాల ద్వారా అనామకంగా ఏదైనా రాజకీయ పార్టీకి అపరిమిత మొత్తంలో డబ్బును విరాళంగా ఇవ్వడానికి అనుమతించబడ్డాయి.
*ఎలక్టోరల్ బాండ్ స్కీమ్ 2017 సంవత్సరంలో ఫైనాన్స్ బిల్లులో ప్రవేశపెట్టబడింది. సెప్టెంబర్ 14, 2017న ప్రధాన పిటిషనర్ ఎన్‌జీవో అయిన ‘అసోసియేషన్ ఫర్ డెమోక్రటిక్ రిఫార్మ్స్’ ఈ ప్రణాళికను సవాలు చేస్తూ సుప్రీంకోర్టును ఆశ్రయించింది. అక్టోబర్ 3, 2017న ఎన్‌జీవో దాఖలు చేసిన పిల్‌పై కేంద్రం, ఎన్నికల సంఘానికి సుప్రీంకోర్టు నోటీసు జారీ చేసింది.
*జనవరి 2, 2018న కేంద్ర ప్రభుత్వం ఎలక్టోరల్ బాండ్ స్కీమ్‌ను నోటిఫై చేసింది. నవంబర్ 7, 2022న సంవత్సరంలో 70 నుంచి 85 రోజులకు విక్రయించడానికి ఎలక్టోరల్ బాండ్ పథకం సవరించబడింది. అక్టోబర్ 16, 2023న, సీజేఐ జస్టిస్ డీవై చంద్రచూడ్ నేతృత్వంలోని సుప్రీంకోర్టు ధర్మాసనం ఈ ప్రణాళికకు వ్యతిరేకంగా దాఖలైన పిటిషన్లను ఐదుగురు న్యాయమూర్తుల రాజ్యాంగ ధర్మాసనానికి బదిలీ చేసింది.
*అక్టోబర్ 31, 2023న, సీజేఐ జస్టిస్ డీవై చంద్రచూడ్ నేతృత్వంలోని ఐదుగురు న్యాయమూర్తుల రాజ్యాంగ ధర్మాసనం ఈ ప్రణాళికకు వ్యతిరేకంగా పిటిషన్లను విచారించడం ప్రారంభించింది. సుప్రీంకోర్టు నిర్ణయాన్ని నవంబర్ 2, 2023న తీర్పు రిజర్వ్ చేసింది.
*ఫిబ్రవరి 15, 2024న, సుప్రీంకోర్టు ఈ ప్రణాళికను కొట్టివేస్తూ ఏకగ్రీవ తీర్పును వెలువరించింది. ఇది రాజ్యాంగం కల్పించిన వాక్, భావప్రకటన స్వేచ్ఛతో పాటు సమాచార హక్కును ఉల్లంఘిస్తోందని పేర్కొంది. రాజకీయ పార్టీలు ఎన్‌క్యాష్ చేసిన ప్రతి ఎలక్టోరల్ బాండ్ వివరాలను వెల్లడించేందుకు జూన్ 30 వరకు సమయం పొడిగించాలని కోరుతూ స్టేట్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా మార్చి 4న సుప్రీంకోర్టును ఆశ్రయించింది.
*మార్చి 6వ తేదీలోగా ఎలక్టోరల్ బాండ్ల ద్వారా రాజకీయ పార్టీలకు చేసిన విరాళాల వివరాలను సమర్పించాలన్న సుప్రీంకోర్టు ఆదేశాలను ఉల్లంఘించారని ఆరోపిస్తూ, ఎస్బీఐపై ధిక్కార చర్య తీసుకోవాలని కోరుతూ మార్చి 7న సుప్రీంకోర్టులో పిటిషన్ దాఖలైంది.
*మార్చి 11న(ఈరోజు) సుప్రీంకోర్టు ఐదుగురు సభ్యుల రాజ్యాంగ ధర్మాసనం గడువు పొడిగింపు కోరుతూ ఎస్‌బీఐ చేసిన అభ్యర్థనను తిరస్కరించింది. మార్చి 12న పనివేళలు ముగిసేలోగా ఎలక్టోరల్ బాండ్ల వివరాలను ఎన్నికల కమిషన్‌కు సమర్పించాలని ఆదేశించింది.