Union Budget: కేంద్ర బడ్జెట్ తయారీ అనేది చాలా నెలల పాటు సాగే సుదీర్ఘమైన కసరత్తు. బడ్జెట్ సమర్పణ అనేది దేశం యొక్క ఆర్థిక పథాన్ని రూపొందించే, ప్రభుత్వ సంక్షేమ కార్యక్రమాలను ముందుకు తీసుకెళ్లే కీలకమైన సంఘటన. భారతదేశంలో బడ్జెట్ ప్రక్రియ చరిత్ర చాలా ఆసక్తికరమైనది. మొదటి కేంద్ర బడ్జెట్‌ను నవంబర్ 26, 1947న అప్పటి ఆర్థిక మంత్రి ఆర్‌కే షణ్ముఖం చెట్టి సమర్పించారు. అప్పటి నుంచి బడ్జెట్ అనేక సంవత్సరాలుగా అభివృద్ధి చెందింది. 1955 వరకు యూనియన్ బడ్జెట్ ప్రత్యేకంగా ఆంగ్లంలో ముద్రించబడింది. 1955-56 బడ్జెట్‌లో ఆర్థిక మంత్రి సీడీ దేశ్‌ముఖ్ బడ్జెట్ పత్రాలను ఆంగ్లం, హిందీలో ముద్రించే విధానాన్ని ప్రారంభించినప్పుడు ఒక మార్పు జరిగింది.
సీడీ దేశ్‌ముఖ్ నిష్ణాతుడైన ఆర్థికవేత్త, సివిల్ సర్వెంట్, ఆర్థిక మంత్రిగా ఉన్న సమయంలో ఇతర ముఖ్యమైన రచనలు చేశారు. భారతదేశ మొదటి పంచవర్ష ప్రణాళికలను రూపొందించడంలో, పారిశ్రామిక వృద్ధికి, మౌలిక సదుపాయాల అభివృద్ధికి ఫ్రేమ్‌వర్క్‌ను రూపొందించడంలో ఆయన కీలక పాత్ర పోషించారు. సీడీ దేశ్‌ముఖ్ బ్యాలెన్స్‌డ్ బడ్జెట్‌లను రూపొందించారు. అందుబాటులో ఉన్న వనరులకు సరిపోయే ప్రభుత్వ ఖర్చులను నిర్ధారించడం, అధిక రుణాలను నివారించడం. రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియాను బలమైన, స్వతంత్ర అథారిటీగా స్థాపించడానికి, ఆర్థిక రంగాన్ని బలోపేతం చేయడానికి సంస్కరణలను ప్రవేశపెట్టడంలో ఆయన సహాయపడ్డారు.
Read Also: Union Budget: తాయిలాలతో హ్యాట్రిక్ కొట్టనున్నారా?
కేంద్ర బడ్జెట్ గురించి కొన్ని ఆసక్తికరమైన విషయాలు..
– 2016 వరకు, కేంద్ర బడ్జెట్‌కు కొన్ని రోజుల ముందు భారతదేశం ప్రత్యేక రైల్వే బడ్జెట్‌ను సమర్పించింది. తర్వాత ప్రక్రియను క్రమబద్ధీకరించడానికి ఇది యూనియన్ బడ్జెట్‌లో విలీనం చేయబడింది.
– మొరార్జీ దేశాయ్ 10 బడ్జెట్‌లను సమర్పించిన రికార్డును కలిగి ఉన్నారు. ఇది భారతదేశంలోని ఏ ఆర్థిక మంత్రి సాధించలేని రికార్డును ఆయన సృష్టించారు.
– బడ్జెట్ సమర్పణ సమయాన్ని 2001లో అప్పటి ఆర్థిక మంత్రి యశ్వంత్ సిన్హా సాయంత్రం 5 గంటల నుంచి ఉదయం 11 గంటలకు మార్చారు.
– 1973–74లో ఇందిరా గాంధీ ప్రధానమంత్రిగా ఉన్న సమయంలో యశ్వంతరావు బి. చవాన్ బడ్జెట్‌ను సమర్పించారు. ఆ సంవత్సరానికి ద్రవ్య లోటు రూ.550 కోట్లు ఉన్నందున ఇది “బ్లాక్ బడ్జెట్” అని పిలువబడింది.
– ఫిబ్రవరి 1, 2021న, ఆర్థిక మంత్రి నిర్మలా సీతారామన్ సంప్రదాయ ‘బహి-ఖాతా’ స్టైల్ పర్సులో ఉంచిన డిజిటల్ టాబ్లెట్‌ను ఉపయోగించి మొట్టమొదటి పేపర్‌లెస్ బడ్జెట్‌ను సమర్పించారు.
– భారతదేశ చరిత్రలో అత్యంత పొడవైన బడ్జెట్ ప్రసంగం 2020లో నిర్మలా సీతారామన్ ద్వారా 2 గంటల 42 నిమిషాల పాటు సాగింది.
– 2005లో, భారతదేశం స్త్రీల అవసరాలపై దృష్టి పెట్టడం, లింగ సమానత్వాన్ని ప్రోత్సహించడం లక్ష్యంగా లింగ బడ్జెట్‌ను ప్రవేశపెట్టింది.